شروط ضمن عقد

شروط ضمن عقد

شروط به دو دسته تقسیم می‌شوند: شروط صحیح و شروط باطل

ابتدا توضیح مختصری در مورد شروط صحیح و سپس در مورد شروط باطل توضیحاتی داده می‌شود.

شروط صحیح
شرط وقتی صحیح است که در زمره شروط باطل یا باطل و مبطل قرار نگیرد.

به گفته قانونگذار: شرط در سه قسم است

۱- شرط صفت

۲- شرط نتیجه

۳- شرط فعل

شرط صفت: قانونگذار ، شرط مربوط به کمیت یا کیفیت مورد معامله را شرط صفت نامیده است ماده ۲۳۴ قانون مدنی
شرط نتیجه: شرط نتیجه آن است که تحقق امری در خارج شرط شود.
شرط فعل: شرط فعل آن است که اقدام یا عدم اقدام به فعلی بر یکی از متعاملین یا بر شخص خارجی شرط شود.

شروط باطل

شروط باطل نیز خود به دو دسته تقسیم می‌شوند

الف- شرط های باطلی که مفسد عقد نیستند ماده ۲۳۲ قانون مدنی:
۱- شرطی که انجام آن غیرقدور باشد
۲- شرطی که در آن نفع و فایده نباشد
۳- شرطی که نامشروع باشد

با وجود این یادآور می‌شوم که‌ این دسته بندی شرط مذکور محدود نیست بلکه مالیت نداشتن مورد شرط، مجهول بودن و نامشروع بودن جهت شرط نیز از موارد بطلان شرط است.

ب- شرط‌های باطلی که موجب بطلان عقد می‌شوند ماده ۲۳۲ قانون مدنی
۱- شرط خلاف مقتضای عقد
۲- شرط مجهولی که جهل به آن موجب جهل به عوضین شود.

عقد دو مقتضا دارد:

۱- مقتضای ذات عقد

۲- مقتضای اطلاق عقد که شرط خلاف مقتضای ذات عقد باطل و مبطل عقد است نه شرط خلاف مقتضای اطلاق عقد.

منظور از مقتضا، امری است که عقد برای پیدایش آن منعقد می‌گردد و می‌توان آن را مقصود اصلی و اساسی عقد دانست.
مقتضای اطلاق عقد به امر فرعی گفته می‌شود که هرگاه عقد به طور مطلق و بدون قید و شرط واقع شود عقد آنها را اقتضا دارد ولی ممکن است دو طرف بر خلاف آن ترازی کنند.
در بطلان شرط مجهولی که موجب جهل به یکی از دو عوض شود تردیدی وجود ندارد زیرا هر یک از دو عوض باید معلوم باشد وگرنه عقد باطل است ماده ۲۱۶ قانون مدنی: مورد معامله باید مبهم نباشد مگر در موارد خاص که علم اجمالی به آن کافیست.
ولی در مواردی که عقد بر مبنای مسامحه است مانند بیمه عمر یا صلحی که برای پایان دادن به دعاوی احتمالی منعقد می‌گردد، شرط مجهول هر چند مربوط به موضوع اصلی باشد عقد را باطل نمی‌کند مگر اینکه جهل شرط، اجرای تعهدات دو طرف را غیر ممکن سازد وگرنه هرگاه اجمال شرط برطرف شود و قابل اجرا گردد، شرط و عقد هر دو صحیح است.