خیارات مختص عقد بیع؛
برای عقد بیع سه خیار اختصاصی وجود دارد، در واقع از بین خیارات ماده ۳۹۶ قانون مدنی که بیان میدارد؛
خیارات از قرار ذیلند:خیار مجلس،خیار حیوان،خیار شرط،خیار تأخیر ثمن،خیار رؤیت و تخلف وصف،خیار غبن،خیار عیب،خیار تدلیس،خیار تبعض صفقه،خیار تخلف شرط.
علاوه بر اینکه همگی این خیارات در بیع کاربرد دارند سه مورد از آنها صرفاً متعلق به عقد بیع هستند و در عقود دیگر مثل هبه و صلح و غیره قابلیت اجرا ندارند این سه خیار شامل؛
خیار مجلس، خیار حیوان و خیار تاخیر ثمن میشوند.
خیار مجلس؛ خیاریست ک در عقد بیع کاربرد داشته و متعلق به خریدار و فروشنده است .
ماده 397 – هر یک از متبایعین، بعد از عقد، فی المجلس و مادام که متفرق نشده اند اختیار فسخ معامله را دارند.
این ماده بیان میدارد هر یک از متبایعین!!متبایعین، هم خریدار و هم فروشنده را شامل میشود،از زمان انعقاد عقد تا زمان جدا شدنشان از هم و خروج از مجلس ، حق فسخ عقد بیع را دارند . به همین دلیل ، به محض جدا شدن طرفین، حق اعمال خیار مجلس از بین می رود .
آنها میتوانند بر اساس م ۴۴۸ قانون مدنی که میگوید: سقوط تمام یا بعضی از خیارات را میتوان در ضمن عقد شرط نمود. حین عقد بیع ، شرط کنند که این خیار ساقط شود و دیگر نتوانند به آن استناد نمایند . علاوه بر این ، در صورتی که هر کدام از طرفین ، در مبیع یا ثمن تصرفی انجام دهند ، به معنی انصراف از اعمال خیار مجلس است و در نتیجه از آن لحظه به بعد حق اعمال خیار فسخ را نخواهند داشت.
ماده 398 قانون مدنی-در مورد خیار حیوان میگوید_اگر مبیع، حیوان باشد مشتری تا سه روز از حین عقد اختیارفسخ معامله را دارد.
این ماده میگوید( مشتری ) یعنی خیار مختص مشتری است،خیار حیوان ، صرفا در مورد خرید و فروش حیوانات زنده کاربرد دارد و به این معناست که اگر در آن سه روز حیوان زنده معیوب یا مریض بود امکان فسخ عقد بیع با استفاده از این خیار وجود داشته باشد، خیار حیوان به نوعی مشابه خیار عیب است ؛ اما با آن تفاوت دارد. اگر خیار حیوان طبق ماده۴۴۸ قانون مدنی ساقط شود و یا تصرفاتی در حیوان زنده صورت بگیرد بعنوان مثال ذبح شود و یا سه روز بگذرد دیگر قابل اعمال نیست.
خیار سوم مختص عقد بیع ، درماده 402 آمده است _هرگاه مبیع، عین خارجی و یا در حکم آن بوده و برای تادیه ثمن یا تسلیم مبیع بین متبایعین، اجلی معین نشده باشد اگر سه روز از تاریخ بیع بگذرد و در این مدت نه بایع مبیع را تسلیم مشتری نماید و نه مشتری تمام ثمن را به بایع بدهد بایع، مختار در فسخ معامله می شود.
انتهای ماده میگوید( بایع مختار فسخ است)اگر تا سه روز ثمن کامل پرداخت نشده باشد و فروشنده هم همه مبیع را تحویل نداده باشدامکان اعمال این خیار وجود دارد، شرط مهم برای امکان استفاده از خیار تاخیر پرداخت ثمن این است که برای پرداخت ثمن یا تحویل مبیع ، زمانی بین متعاملین ، تعیین نشده باشد و یا خیارات ساقط نشده باشند در غیر این صورت ، حق فسخ عقد بیع ، به استناد این خیار وجود ندارد .
این سه خیار فقط اختصاص به عقد بیع دارند و بقیه خیارات مثل خیار عیب ،تبعض صفقه و غیره علاوه بر بیع، قابل استفاده در سایر عقود نیز هستند.
بنابراین به طور کلی خیارات ماده ۳۹۶ متعلق به تمامی معاملات از جمله بیع ، اجاره، صلح و غیره میباشند مگر سه نوع خیار مجلس ، خیار حیوان و خیار تاخیر ثمن ک فقط در عقد بیع بکار میروند. این سه خیار هم ، با حفظ و رعایت شروط مندرج در قانون ، یکی متعلق به متبایعین( خیار مجلس) یکی مختص فروشنده ( خیار تبعض صفقه) و دیگری فقط مختص خریدار( خیار حیوان) است.